Eerlijk leiderschap: bouwen aan een open en veilige cultuur

Veel mensen zien eerlijkheid en veiligheid als tegenpolen. Ze vrezen dat eerlijkheid een fragiele harmonie verstoort. Maar in werkelijkheid is eerlijk leiderschap juist essentieel voor een veilige werkomgeving. Zonder eerlijkheid wordt harmonie een façade, een valse veiligheid waarin belangrijke zaken onbesproken blijven.

Toch is eerlijk leiderschap niet vanzelfsprekend. Veel leiders vinden het makkelijker om over mensen te praten dan eerlijk te zijn tégen mensen. Sommigen pakken eerlijke gesprekken te voorzichtig aan, anderen zijn bot en missen empathie. De kracht ligt in de balans: direct en duidelijk, maar ook respectvol en constructief.

Echt eerlijk leiderschap vraagt om groei op drie niveaus: eerlijkheid naar jezelf, naar anderen en naar je team.

Eerlijk leiderschap naar jezelf

Eerlijk zijn naar anderen begint bij eerlijk zijn naar jezelf. Hoe ga jij om met openheid? Ben je iemand die de waarheid verzacht en verpakt? Of zeg je alles ongefilterd, zonder te letten op de impact?

Zelfreflectie is hier cruciaal. Durf anderen te vragen hoe ze jouw eerlijkheid ervaren. Dit vraagt om kwetsbaarheid, maar zonder deze stap kun je niet groeien in eerlijk leiderschap. Wanneer je inzicht krijgt in je eigen valkuilen, kun je werken aan een balans waarin eerlijkheid zowel effectief als respectvol is.

Eerlijk leiderschap naar anderen

Veel leiders passen eerlijk leiderschap pas toe als het echt niet anders kan. Maar door openheid uit te stellen, laat je ongewenst gedrag voortduren en ontstaan onnodige problemen. Tegelijkertijd moet eerlijkheid niet doorslaan in kritiek op alles, want dat kan eigenaarschap ondermijnen en mensen onzeker maken.

Hoe pas je eerlijk leiderschap toe in de dagelijkse praktijk?

• Volg het momentum: Wacht niet te lang met eerlijke gesprekken, maar geef mensen wel de ruimte om hun kant van het verhaal te delen. Timing is cruciaal.
• Breng een duidelijke kernboodschap: Houd je boodschap helder en beknopt. Twee of drie argumenten zijn genoeg—te veel kan overweldigend of aanvallend overkomen.
• Geef feedback vanuit kracht: Achter veel gedrag schuilt een kwaliteit. Door te benoemen waar iemand in doorslaat, wordt feedback makkelijker te accepteren. Dit laat zien dat je aandacht hebt voor iemands potentieel.
• Wees je bewust van je positie: Je machtspositie als leider kan invloed hebben op hoe jouw eerlijkheid wordt ontvangen. Houd hier rekening mee, vooral bij minder ervaren collega’s.
• Check later nog eens in: Feedback heeft tijd nodig om te landen. Door later opnieuw in gesprek te gaan, geef je iemand de kans om na te denken en eventuele vragen te stellen.

Eerlijk leiderschap naar anderen begint vaak met een onderbuikgevoel: je merkt dat iets niet klopt. Goede leiders luisteren naar dat gevoel en handelen ernaar.

Eerlijk leiderschap naar teams

Eerlijk zijn naar een individu is iets anders dan eerlijkheid binnen een team. In een groep heeft communicatie een extra laag: interpretatie. Mensen horen wat jij zegt, maar leggen hun eigen betekenis in je woorden.

Daarom vraagt eerlijk leiderschap naar teams om drie belangrijke pijlers: erkenning, visie en opvolging.

1. Erkenning

Een probleem binnen een team lost zichzelf niet op. Eerlijk leiderschap betekent dat je de moed hebt om te benoemen wat er niet goed gaat—zonder politiek spel, zonder te hopen dat het vanzelf beter wordt.

Erkenning begint bij het luisteren naar het team. Voelt het team dezelfde problemen als jij? Of moet je eerst checken hoe zij het ervaren? Door open vragen te stellen en echt te luisteren, voorkom je dat je een probleem ‘oplegt’ dat niet door het team wordt herkend.

2. Visie

Een goede leider heeft niet alleen een visie voor de lange termijn, maar ook voor dagelijkse uitdagingen. Wat is jouw idee over hoe het beter kan? Hoe ziet een ideale samenwerking eruit? Door een duidelijk en inspirerend toekomstbeeld te schetsen, creëer je draagvlak en motivatie.

Woorden spelen hierin een grote rol. Spreek niet over ‘een crisis’ of ‘code rood’, maar over ‘een kans om te groeien naar een code groen-mentaliteit’. Dit geeft mensen een positief doel om naartoe te werken.

3. Opvolging

Eén eerlijke boodschap verandert nog niets. Het vraagt herhaling, op verschillende momenten en manieren. Hoe vaker een boodschap terugkomt in gesprekken, hoe groter de kans dat het team de boodschap oppakt en er actief mee aan de slag gaat. Wanneer teamleden jouw woorden herhalen zonder dat je erbij bent, weet je dat de boodschap echt is geland.

Eerlijk leiderschap als kracht

Eerlijk leiderschap vraagt lef. Het vraagt de moed om jezelf kritisch te bekijken, om anderen aan te spreken en om openheid binnen teams te stimuleren. Maar de beloning is groot: een werkomgeving waarin mensen zich veilig voelen om eerlijk te zijn, zonder angst voor oordeel.

Door eerlijk te zijn naar jezelf, naar anderen en naar je team, bouw je een cultuur waarin feedback constructief is en samenwerking gebaseerd is op vertrouwen.

Wil je meer weten over hoe je een open en veilige teamcultuur creëert? Lees dan onze verdiepende artikelen over leiderschap en teamontwikkeling.